Allah de almachtige, heeft het vasten verplicht zoals Hij het ook aan de eerdere verplicht had.

O gelovigen, het vasten is op jullie verplicht gesteld zoals het voor de degenen die voor u waren verplicht was gesteld, zodat jullie godvruchtig mogen worden.(2:182)

De Profeet Muhammad صلی اللہ علیہ وسلم heeft gezegd:

Degene die een dag niet vast in de maand ramadaan zonder dat hij/zij ziek is of een ander reden heeft, zal nooit hetzelfde kunnen verkrijgen als het vasten in de maand ramadaan, ook al zal hij/zij zijn/haar hele leven die ene dag qaza doen. (tiermiezie)

Van dageraad tot zonsondergang niet eten, drinken en geen seksuele gemeenschap hebben, vòòr Allah Ta’aala. U kunt op 3 manieren vasten:

Vrouwen die in hun menstruatie periode zijn. (na hun menstruatie periode moeten ze de gemiste dagen inhalen, (qaza) (Indien een vrouw die in haar menstruatie periode zit en even na dageraad rein wordt mag ze ook niet vasten). Na de geboorte van een kind en als zij (vrouw) bloed verliest (nifaas). Na afloop moet ze alle gemiste dagen inhalen Indien een vrouw die binnen 10 dagen op zo een tijd rein wordt dat ze nog alleen de tijd heeft om de ghoesl te verrichten dan moet ze die dag vasten. Geestelijke gehandicapten. Echter, indien een geestelijk gehandicapte tijdens de maand ramadaan geneest dient hij/zij alle gemiste dagen in te halen. Indien hij/zij na de maand ramadaan geneest dan is het inhalen echter niet verplicht. Deze personen mogen openlijk eten of drinken, zij hoeven zich niet voor te doen als rozadaar.

Moesafier (reiziger), iemand die meer dan 90 km op reis is, ook al is het voor een goed of een slecht doel en heeft de intentie niet om meer dan 14 dagen te verblijven is een moesaafier en mag hij/zij het vasten laten, maar zal later qaza moeten doen. Het is echter beter, als je geen problemen zal hebben tijdens uw reis, om wel te vasten. Als iemand voor de dageraad niejjat heeft gedaan en hij/zij moet later op de dag op reis, dan mag hij/zij het vasten niet verbreken. Gebeurd dit toch dan moet hij/zij alleen qaza doen, geen kaffarah (1 slaaf bevrijden of 60 dagen vasten of 60 armen 2 keer per dag eten geven). Maar indien u al niejjat had gedaan om te vasten en u gaat daarna op reis, en u komt even terug naar huis, bv iets op te halen dat je wellicht vergeten bent en verbreekt dan uw vasten, dan moet u wel kaffarah doen. Als u op reis gaat en u had geen niejjat om die dag te vasten, en u komt voor de middag op uw eindbestemming, dan moet u alsnog niejjat doen (waadjieb), mits u niets gegeten of gedronken heb. Haml (in verwachting zijn), een vrouw dat in verwachting is mag het vasten laten indien zij zeker van is dat het vasten het kind kan schaden. Arda’a (borstvoeding geven), een vrouw die borstvoeding geeft aan haar kind hoeft niet te vasten, maar als zij genoeg moedermelk produceert zonder te eten en drinken dan hoort ze gewoon te vasten (Ook als je daa’ie (vroedvrouw) bent). Marz (ziekte), als u zeker bent dat u door te vasten heel erg ziek kan worden of een ziekte wat u al heeft zal verergeren dan mag je het vasten laten. Zekerheid verkrijgt u door wonden of teken van de ziekte te waarnemen, door eerdere ervaringen of een islamitische dokter die volgens de islamitische regels en wetten leeft u verbied te vasten. Indien een ongelovige dokter u verbiedt moet u toch proberen een keer te vasten.Lukt het niet dan mag u het verbreken, u zult dan die dag moeten inhalen. Wordt u ziek nadat u al niejjat hebt gedaan b.v een slangenbeet, hoge koorts, of onverdraagbare hoofdpijn, mag je het vasten verbreken. Maar als u door uw eigen toedoen ziek word b.v. door medicijnen in te nemen waardoor een ziekte ontstaat, dan mag u het vasten niet verbreken. Verbreekt u het toch dan moet u qaza en kaffarah doen. Do’af (zwakheid), als u te zwak bent om te vasten zoals oude mensen of je bent door een permanente ziekte verzwakt en u zal niet van die ziekte kunnen genezen. Zulke mensen moeten voor elke dag dat ze het vasten missen gelijke als sadqa fietr uitgeven, ongeveer €5,- per dag.(zie uitleg over fied’ja elders) Iekraah (onder dwang), onder dwang of bedreiging van iemand die bedreigt u te vermoorden of lichaamsdelen af te hakken dan mag u het vasten laten. Echter u moet er zeker van zijn dat de bedreiger daadwerkelijk zijn bedreigingen uitvoert. Als iemand zegt u op te sluiten of u alcohol of varkensvlees te laten nuttigen, mag u het vasten niet laten, want het is geen levensbedreiging. Djihaad, tijdens het djihaad mag men het vasten laten. Bhoek, pjaas (hongerig en dorstig), als u door te vasten zo erg honger of dorst kunt krijgen dat u hierdoor erger ziek kan worden dan mag u het vasten laten. En als u al aan het vasten bent dan mag u het verbreken. U hoeft dit later alleen in te halen(qaza) en geen kaffarah (1 slaaf bevrijden of 60 dagen vasten of 60 arme mensen 2 keer per dag eten geven)

U mag vanaf zonsondergang helemaal tot het islamitische middelpunt van de dag niejjat doen maar het is beter om het s’nachts al te doen. (Islamitische middelpunt van de dag is meestal 1 uur voor zohr) Als u voor zonsondergang al niejjat hebt gedaan dat u de volgende dag gaat vasten, dan geldt dat niet en u zult alsnog niejjat moeten doen. Als u na de islamitische middelpunt van de dag niejjat doet dan geldt uw vasten niet. Als u in de nacht niejjat doet, zegt u het volgende…. Nawaitoe an asoema ghadan liellahie ta’aala mien faradie ramadaan. (Ik heb de intentie om morgen voor Allah in de maand ramadaan een verplichte roza te doen). Als u dezelfde dag in de ochtend niejjat gaat doen dan zegt u…. Nawaitoe an asoema hazal-jouwma mien faradie ramadaan. (Ik heb de intentie om vandaag een verplichte roza voor Allah in de maand ramadaan te doen). Als u na dageraad niejjat gaat doen dan moet u erbij zeggen of denken dat u al vanaf dageraad aan het vasten bent, want als u zegt of denkt dat u vanaf nu, (dus na dageraad) aan het vasten bent is uw roza niet geldig. Als u in de nacht al niejjat hebt gedaan en u hebt daarna gegeten dan hoeft u niet opnieuw niejjat te doen. Als u in de nacht niejjat hebt gedaan dat u gaat vasten maar later dacht u van nee ik ga niet vasten en u eet ook niet, drinkt ook niet, hebt ook geen seksuele gemeenschap gehad tot ieftaar tijd, dan geldt dat niet als vasten. Elke dag moet u niejjat doen u mag niet in een keer denken of zeggen dat u niejjat doet voor de hele maand. Opstaan voor sahrie is ook een niejjat, maar als u onder het eten van sahrie denkt of zegt dat u niet gaat vasten, maar dit toch doet dan is uw vasten ongeldig. Als u tijdens het verrichten van een gebed niejjat doet dat u morgenvroeg zal vasten dan is die niejjat geldig. Niejjat (Intentie) is het weten (voornemen) in je hart, maar het opzeggen is beter.

Dit doet u voor dageraad. U krijgt veel zegen van Allah als u sahrie eet. Op het moment dat een persoon opstaat om sahrie te doen stelt hij Allah tevreden, omdat Zijn dienaar opstaat voor Hem om te gaan vasten. Allah zal u daarvoor zegenen, en de engelen zullen op dat moment Allah vragen om deze mensen te vergeven. (Kashfoel-ghoemma) De Profeet sallallahoe alaihie wa sallam heeft gezegd; dat de sahrie zeer zegenrijk is, mis het niet, al is het met een slok water, omdat Allah en zijn engelen heel veel zegeningen sturen op degene die sahrie doen. ( Boegaarie) De Profeet sallallahoe alaihie wa sallam heeft gezegd; Het verschil tussen onze vasten en het vasten van de andere volkeren(b.v. joden en christenen) is de sahrie. (mieshkaat)

Als de zon onder de horizon is verdwenen dan doet u ieftaar. U hoort niet zo lang te wachten met ieftaar, dat de sterren beginnen te glinsteren aan de hemel. De Profeet sallallahoe alaihie wa sallam heeft gezegd; De meest geliefde dienaar van Allah is degene die zich haasten voor ieftaar.(moesliem) De mensen zullen altijd profijt hebben als ze niet lang wachten met ieftaar doen, en niet wachten totdat de sterren zichtbaar zijn. (kashfoel ghoemma) Als u ieftaar doet, doe dit dan met een dadel want daar zit zegen in. Heeft u geen dadel doe het met water want water is rein en het reinigt. (Mieshkaat) Deze doe’aa leest u nadat u ieftaar hebt gedaan. Allahoemma laka soemtoe wa bieka aamantoe wa alaa riezqieka aftartoe. (O onze Allah ik heb voor u gevast en in u geloof ik en met uw gegeven eten heb ik ieftaar gedaan). Deze doe’a hoort u nadat u ieftaar hebt gedaan te lezen. Vele mensen lezen het voor ze ieftaar doen, het is niet verboden maar onze profeet sallallahoe alaihie wa sallam deed het na ieftaar. En de meest geliefde persoon van Allah is degene die snel ieftaar doet. Ieftaar betekend het verbreken van het vasten na zonsondergang.(fatawa riezwiejja) U mag pas ieftaar doen op het moment dat u er zeker van bent dat de zon al onder is. De azaan van maghrieb of de aankondiging op radio tv mag geen uitgangspunt zijn. Ieftaar doen met roken is ongewenst. Roken is zelf ook een ongewenste daad, sommige oelamaa (meervoud van aaliem) hebben roken haraam verklaart. Na ieftaar roken op een manier waardoor u duizelig wordt of uw lichaam slap wordt is haraam. Rokers kennen deze situatie.

Djiema’a (seksuele gemeenschap) al dan niet met zaadlozing. Mass (seksuele aanraking) alleen als u zaadlozing krijgt. Als er iets van buiten in u maag of hersens komt, zonder dat er een deel nog buiten is, b.v. je hangt een bot aan een touw en u slikt het in en het touw is nog buiten dan verbreekt uw vasten niet. Maar als bij het eruit halen van het bot iets binnen blijft dan verbreekt uw vasten wel. Door bewust te eten en te drinken of seksuele omgang te hebben. Als het onbewust gebeurd dan verbreekt het vasten niet. Door handelingen te doen wat te vergelijken is met seksuele omgang b.v. zelfbevrediging. Door iets te proeven en het doorslikken ervan, echter door alleen te proeven niet. Door te roken of waterpijp te gebruiken, al inhaleert u het niet. Door paan, kauwgum in uw mond te zetten verbreekt je vasten. Al spuugt u het speeksel uit. Als iets ongeveer zo groot als een kikkererwt tussen uw tanden vast zit en u slikt het in dan verbreekt uw vasten. En als het kleiner is dan een kikkererwt maar u haalt het eerst uit uw mond en daarna weer inslikt, dan verbreekt uw vasten ook. Als uw mond bloedt en u slikt het door waardoor u de smaak van bloed proeft dan is uw vasten ongeldig, anders niet. Als u olie in uw oren doet, door water in uw oren te krijgen verbreekt uw vasten niet. Prikje nemen. Als u een prik in u vlees of spieren krijgt dan verbreekt uw vasten niet maar als het in uw adders wordt gegeven dan wel. Over dit onderwerp zijn er nog veel meningsverschillen. Men moet proberen om het te vermijden en geen prikje te nemen. Plaatselijke verdoving met een prikje krijgen is dan ook toegestaan als het maar niet naar uw hersenen of maag gaat. Als u tanden hebt laten uittrekken en er is bloed in uw keel gekomen dan verbreekt uw vasten, anders niet. Het is echter onmogelijk om zonder iets door uw keel te krijgen uw tanden te laten uittrekken, daarom is het beter om het niet te laten doen. Astma inhaler gebruiken tijdens het vasten zal uw vasten verbreken. Als er tijdens het woezoe water via uw mond of neus in uw keel komt breekt uw vasten, maar als u was vergeten dat u aan het vasten bent dan niet. Tijdens het verrichten van ghoesl mag men niet te hard gorgelen, het water mag niet in uw keel komen. Indien dit wel gebeurd en u weet dat u aan het vasten bent dan is uw roza ongeldig. Hetzelfde geldt bij het insnuiven van water tijdens het ghoesl, maar de binnenkant van uw neus moet wel helemaal nat zijn. Als u aan het slapen bent en u drinkt iets, of uw mond staat open en er komt water in, dan is uw vasten ongeldig. Als u speeksel van iemand anders doorslikt of uw eigen speeksel nadat het uit uw mond is geweest. Als u iets in uw mond zet dat afgeeft b.v. garen en uw speeksel is hierdoor verkleurd, en u slikt het door dan is uw vasten ongeldig. Als u tranen of zweet doorslikt zal uw vasten ongeldig worden. Maar als het een of twee druppels zijn dan niet. De zoutige smaak verbreekt het vasten. Als iemand iets naar u gooit en het komt in uw keel terecht dan verbreekt uw vasten. Bewust een mondvol overgeven verbreekt uw vasten. Als u onbewust een mondvol overgeeft maar u slikt een deel terug dan is uw vasten ongeldig, en als het niet een mondvol is dan niet. Door slijm over te geven blijft uw vasten geldig, al is het een mondvol. Uw vasten verbreekt ook door iets in uw mond te doen waarvan u weet dat het zal smelten en zich zal vermengen met uw speeksel b.v. suikerklontje. Als een man zijn vrouw kust of aanraakt waardoor er een zaadlozing ontstaat dan is zijn vasten ongeldig, maar als de vrouw de man kust of aanraakt en de man krijgt een zaadlozing dan niet. Als er tijdens het wassen van uw bips water in uw anus komt dan verbreekt uw vasten. Door het te drogen kunt u het voorkomen. Men moet proberen om tijdens het wassen van zijn bips, de adem in te houden. Als iemand door een of ander reden niet heeft kunnen vasten of zijn vasten is verbroken dan is het verboden(haraam) om die dag alsnog te eten en te drinken, behalve zieke mensen, vrouwen in menstruatieperiode en reizigers tijdens de reis. Reden is het respect hebben voor de ramadaan.

Als u onbewust eet en drinkt of seksuele gemeenschap hebt gehad. Als er een vlieg of zand of rook uw mond in waait, of zelfs in uw keel terecht komt, blijft uw roza geldig. Maar als u b.v. bij een brandend wierookstokje met uw neus flink gaat ruiken en snuiven dan zal uw roza verbreken. En als u de vlieg opzettelijk gaat kauwen en doorslikken dan ook. Tanden poetsen met miswaak of tandenborstel. Tandpasta gebruiken tijdens het vasten is alleen toegestaan als u zodanig uw tanden (geen tong) kan poetsen dat de pasta niet met uw spuug vermengd en uw keel ingaat. Daarom is het beter om het niet te doen. Met een stokje je oren schoonmaken, ook al haalt u het eruit en u stopt het er weer in. Mond spoelen met water zovaak als u het wilt. Lippenvet gebruiken verbreekt uw vasten ook niet. Lens vloeistof gebruiken verbreekt je vasten niet. Op een (brand)wond medicijn smeren mits die medicijn niet naar uw hersens stijgt of in uw maag terecht komt. Als u soerma (oogcosmetica) opdoet of olie in uw haren of gezicht smeert. Na het spoelen van uw mond, blijft er altijd een beetje water in uw mond. Door het slikken hiervan verbreekt het vasten niet. Het is beter een paar keer achter elkaar te spugen nadat u uw mond hebt gespoeld. Door parfum/ietr te gebruiken. Bloed prikken verbreekt uw vasten niet. Als u een vrouw aanraakt en u voelt de lichaamswarmte niet (bv door dikke kleding) maar krijgt toch een zaadlozing dan verbreekt uw vasten niet. Dit geldt ook voor vrouwen die mannen aanraken. Zaadlozing krijgen door te denken of tijdens het slapen verbreekt het vasten niet.

Schelden, roddelen, liedjes zingen, film kijken, iemand lastig vallen, slaan of schoppen zijn allemaal ongewenst en haraam, dit alles is echter zo wie zo haraam, hierdoor zal uw vasten niet verbreken maar zal uw vasten zegenloos maken. Iets proeven zonder reden is ongewenst. Als het echt nodig is dan is het niet makroeh, b.v. u koopt iets en zonder het te proeven nadelige gevolgen kan hebben. (Proeven betekend een heel klein beetje van wat u wilt proeven op uw tong zetten en met uw mond proeven, het spuug mag echter niet ingeslikt worden.) Bloed prikken wetende dat u zwak zal worden. Uw speeksel ophopen en doorslikken is makroeh. Windje laten in water is makroeh. Onder het woezoe meer als nodig water insnuiven of gorgelen. Bij het sahrie helemaal tot aan dageraad door blijven eten en drinken. Zonder ghoesl is het vasten makroeh, uw roza wordt dan makroeh. Een man of een vrouw kussen, of omhelzen met seksuele perikelen.

ndien u een vasten verbreekt dan dient u of qaza te doen (dit houdt in dat u elke dag dat u gemist heeft of het vasten verbroken heeft, moet inhalen) of kaffarah te doen (dit houdt in een slaaf afkopen en vrijheid geven). Kunt u dit niet doen dan dient u 60 dagen achter elkaar te vasten. Lukt dit ook niet, dan dient u 60 armen 2 keer per dag eten te geven. Het moeilijkste dient door u gedaan te worden, b.v., u heeft wel het vermogen om een slaaf af te kopen, u kunt er zelfs meerdere afkopen dan is voor u van toepassing dat u 60 dagen onafgebroken gaat vasten.

Als er iets zonder dat u het gewild heeft in uw keel komt b.v., water dat tijdens het maken van woezoe. Onder het slapen onbewust eten en drinken. Druppels regenwater in uw keel krijgen. Of iemand door bedreiging niet vast (levensbedreiging) Als er iets niet via uw mond uw keel ingaat . Als een vrouw verplicht wordt door haar man om seksuele gemeenschap te hebben.

Het bewust verbreken van het vasten zonder enige reden. Handelingen waardoor het vasten normaal niet zou verbreken b.v. soerma zetten, onbewust eten of een vrouw kussen, maar u dacht dat het wel verbroken is en u gaat gewoon eten en drinken, dan zult u het qaza en kaffarah moeten doen. Voorwaarden van kaffarah is dat u de niejaat van de roza (die u verbroken heeft) in de nacht hebt gedaan, maar als het in de morgen (na sahrie) was dan is er geen kaffarah. Nog een voorwaarde van kaffarah is dat de dag waarin u een vasten hebt verbroken er niet zoiets is gebeurd waardoor u eigenlijk niet hoefde te vasten b.v. een vrouw heeft bewust gegeten (ze moet kaffarah doen) maar even later krijgt zij menstruatie of een man heeft zijn vasten bewust verbroken en later op de dag wordt hij heel erg ziek dan is er geen kaffarah. Maar als u daarna op reis moet of u verwondt uzelf, dan is er wel kaffarah. Dit omdat u zulke dingen in uw eigen macht hebt. Voor verdere uitleg over qaza of kaffarah word u aangeraden om contact op te nemen met een schriftgeleerde (aliem).

Dit is alleen voor die mensen die zo oud zijn dat ze niet meer kunnen vasten en weten dat hoe ouder hoe zwakker ze worden. Zulke mensen moeten fied’ja geven. Of mensen met een permanente ziekte die er zeker van zijn dat ze door te vasten de ziekte zal verergeren, b.v. verlamming of misschien zelfs dood gaan. Als u alleen vrees hebt en een zwakke wil van ik kan het niet dan moet u toch vasten. Als u zeker weet dat u in de zomer tijden, door de lange dagen, niet kan vasten door uw ziekte, want als u vast dan kunt u verlamd raken of uw gezondheid zal vergeren, maar in de wintertijden, omdat het korte dagen zijn, wel kunt vasten dan mag u geen fied’ja geven. U zult het gemiste vasten dagen van de zomer in de winter moeten inhalen (farz). U bent zodanig ziek dat u niet kan vasten, maar er zijn dagen dat het iets beter gaat met uw gezondheid, dan moet u die dagen vasten (farz) en de rest van de dagen fied’ja geven. Mensen met suikerziekte en hoge bloeddruk moeten even proberen om te vasten, als het onmogelijk blijkt waardoor uw gezondheid er op achteruit gaat, dan mogen deze mensen fied’ja betalen en hoeven ze dus niet te vasten. Maar is er in de toekomst uitzicht op genezing, b.v. door verklaringen van artsen, dan mag u op het moment van ziek zijn geen fied’ja geven en wachten totdat u geneest en daarna qaza doen (fatawa riezwiejja). Dit geldt voor mensen die zodanig ziek zijn dat ze buiten bewustzijn kunnen raken zonder medicijnen. Degenen die zonder medicijnen kunnen moeten gewoon vasten. Vraag het even na bij een schriftgeleerde om meer uitleg hierover. Maar pas op, stelt u niet aan en doe niet kleinzerig. Als u een dag zonder reden het vasten mist, zal Allah u daarover aanspreken en…………. “de mens zal op die dag worden verteld over al wat hij vooruitzond of achter liet. En ook al biedt hij al zijn verontschuldigingen aan, deze zal niet worden aanvaard.”(75:13/15) Fiedja is per dag een arme 1.6 kg graan of 3.2 kg gerst geven of de waarde hiervan in geld. Momenteel is dit ong. € 5,-. Als u later onverwachts geneest dan moet u alle dagen die u niet hebt kunnen vasten qaza doen (farz). Fiedja wordt dan nafil sadqa.

Het tarawieh gebed is soennate moe´akkadah, een verplicht soennat. Degene die het laat is een zondaar. Het is zowel voor de man als voor de vrouw een verplicht soennat. Als u een dag niet hebt gevast of uw vasten is verbroken dan blijft tarawieh toch een verplicht soennat. Als een vrouw rein wordt van haar menstruatie op een tijd dat ze het tarawieh gebed nog kan verrichten b.v. op isha tijd, dan blijft voor haar het tarawieh gebed verplicht soennat. Ook een reiziger die al op zijn eindbestemming is.

20 rakaats die u 2 om 2 leest met 10 salaams en 4 tussen pauzes. In die tussen pauzes mag u doeroed lezen of qoeraan lezen. Maar u mag ook stil zijn. Wat het meest gelezen wordt, is het volgende….. Soebhaana zielmoelkie walmalakoet…. Soebhana zieliezzatie walazmatie walhaibatie walqoedratie walkiebriejaa´ie waldjabroet…. Soebhanal maliekiel hajjiel lazie laa janaamoe wa laa jamoet…..soebboehoen qoeddoesoen rabboenaa wa rabboel malaa´iekatie war roeh…allahoemma adjiernaa mienan naar jaa moedjieroe jaa moedjieroe jaa moedjier. U kunt het tarawieh gebed alleen na het isha gebed lezen. Als u het voor isha leest dan is het geen tarawieh maar nafil gebeden. Tarawieh tijd is helemaal tot aan fadjr. Als u het isha gebed hebt verricht en daarna het tarawieh gebed en later komt u erachter dat uw isha gebed niet geldig was, dan moet u met het isha gebed ook het tarawieh gebed inhalen. Het met djamaat (groepsverband) verrichten van het tarawieh gebed voor de mannen is soennate kiefaaja, dit betekend dat als er geen djamaat gevormd wordt dan is iedereen in uw stad/dorp zondaren. Als u het isha gebed zonder djamaat hebt gelezen en het tarawieh met djamaat dan moet u het wietr gebed zonder djamaat lezen. Als u het isha gebed met djamaat hebt gelezen en het tarawieh gebed ook, maar u hebt een paar rakaat van tarawieh gemist, dan hoort u het wietr gebed eerst met djamaat te lezen en daarna het gemiste tarawieh in halen. Dit is het beste. Het lezen van de hele qoeraan in tarawieh is soennate moe´akkadah als u het kent, anders mag u lezen van waar u ook wilt. Zonder reden zittend het tarawieh gebed verrichten is zeer ongewenst. Sommige schriftgeleerden zeggen dat het gebed niet word geaccepteerd. Een kind mag het tarawieh gebed niet leiden. Al deze masaa´iel zijn gebaseerd op hanafie fiqh en zijn terug te vinden in… Raddoel moehtaar; Hiedaajah; Fatawa riezwiejja; Bahaare sharie´at; Sharah sahieh moesliem.